काठमाडौ । वि.सं. २०४१ मा स्थापना भएको नबिल बैंक आजको मितिमा नेपालको एक प्रमुख वाणिज्य बैंकको रूपमा चिनिन्छ । विदेशी लगानीद्वारा स्थापना भएर, पछि पूर्ण रूपमा स्वदेशी स्वामित्वमा रूपान्तरण भएको यस बैंकले प्रविधिमा आधारित सेवा, नवप्रवर्तन र सामाजिक उत्तरदायित्वको क्षेत्रमा आफूलाई अग्रणी दाबी गर्दै आएको छ ।

तर, यी दाबीहरू कति  सन्तुलित छन् ? के बैंकले साँच्चिकै देशका सबै वर्गमा वित्तीय पहुँच पुर्‍याएको छ ? यस समाचारमा हामीले बैंकको वास्तविक प्रभावकारिता, रणनीति र सामाजिक दायित्वको मूल्यांकन गरेका छौं ।

ऐतिहासिक पृष्ठभूमि र वर्तमान स्वरूप नबिल बैंकको स्थापना सन् १९८४ मा विदेशी लगानीद्वारा भएको थियो । त्यस समय नेपालमा निजी बैंकको अवधारणा नै नयाँ थियो । आज, नबिलसँग २६८ शाखा, ३१७ एटीएम, हजारौं POS टर्मिनल र २०० भन्दा बढी अन्तर्राष्ट्रिय करेस्पोन्डेन्ट बैंकिङ सम्बन्ध छन्। बैंकले ‘वन स्टप सर्भिस’ अवधारणाअन्तर्गत ग्राहकलाई विभिन्न वित्तीय सेवा एउटै स्थानबाट उपलब्ध गराउने दाबी गरेको छ ।

प्रविधिमा नवप्रवर्तन, तर पहुँच कति प्रभावकारी
नबिल स्मार्ट एप, कार्ड रहित ATM, अनलाइन लोन आवेदन, QR भुक्तानी प्रणाली जस्ता सुविधाले शहरी क्षेत्रका ग्राहकलाई धेरै सजिलो बनाएको छ । तर, ग्रामीण क्षेत्रमा डिजिटल साक्षरताको कमीले यस्ता सेवाको उपयोग दर न्यून देखिएको छ। बर्दिया, रोल्पा, डोल्पा जस्ता क्षेत्रमा शाखा पुगे पनि, प्रविधिको पहुँच अझै प्रभावकारी भएको छैन ।
संस्थागत सामाजिक उत्तरदायित्व (CSR) को अवस्था
नबिल बैंकले शिक्षा, स्वास्थ्य, अक्षय ऊर्जा, लघुवित्त र वित्तीय साक्षरताका क्षेत्रमा विभिन्न CSR कार्यक्रम सञ्चालन गर्दै आएको छ । केही उदाहरण:
बाजुरा, बझाङ, डोटीमा शाखा विस्तार
स्थानीय महिला समूहहरूलाई लघुकर्जा
विद्यालयमा वित्तीय साक्षरताका कार्यशाला तर, कतिपय स्थानमा यस्ता कार्यक्रमहरू एकपटकका लागि मात्र सञ्चालित भएको पाइएको छ । अनुगमन र प्रभाव मूल्यांकनको अभावले यस्ता कार्यक्रमहरू टिकाउ हुनेमा प्रश्न उठेका छन् ।
ग्राहक सेवा र पारदर्शिता
ग्राहकको सन्तुष्टिलाई प्राथमिकता दिने दाबी गर्दै आएको नबिल बैंकमा, पछिल्लो दुई वर्षमा करिब २५,००० भन्दा बढी गुनासोहरू दर्ता भएको एक रिपोर्टले देखाउँछ । यद्यपि, ८५% उजुरी समाधान भएको बताइएको छ, समाधानको प्रक्रिया कस्तो थियो भन्नेमा स्पष्टता छैन ।
लघुवित्त रणनीति र ग्रामीण पहुँच
नबिल बैंकले ग्रामीण क्षेत्रमा वित्तीय पहुँच विस्तार गर्न लघुवित्तलाई प्राथमिकता दिएको छ । तर, लघुवित्तको नाममा धेरै ब्याजदर लिइएको र ऋणीहरू समस्यामा परेको विवरणहरू भेटिन्छन् । रोल्पा, प्युठान र अछामका केही महिला उद्यमीहरूका अनुसार, कर्जा समयमै तिर्न नसक्दा आर्थिक दवाब अझ बढेको छ । यसले बैंकको रणनीतिमा पुनरावलोकनको आवश्यकता देखाउँछ ।
लगानी बैंकिङ र सेयर कारोबारमा प्रभाव
नबिल इन्भेष्टमेन्ट बैंकिङ लिमिटेड र नबिल स्टक डिलर लिमिटेडमार्फत बैंकले लगानी तथा सेयर कारोबारमा पनि उपस्थिति बढाएको छ । आईपीओ व्यवस्थापन, पोर्टफोलियो व्यवस्थापन, र सेक्युरिटिज ट्रेडिङ सेवा दिँदै आएको बैंकले नियमनकारी निकायसँगको सम्बन्धलाई पारदर्शी राख्नुपर्ने माग बढ्दो छ । यद्यपि, निजी क्षेत्रको एकाधिकार प्रवृत्ति देखिने आलोचना पनि उत्तिकै छन् ।
प्रतिस्पर्धी बैंकहरूसँगको तुलना
एनआईसी एशिया, ग्लोबल आईएमई, नेपाल इन्भेष्टमेन्ट मेगा बैंक लगायतले समेत सेवा विस्तार, ब्याजदर सुविधा, डिजिटल प्रणालीमा बल दिएका छन् । नबिलको प्रतिष्ठा बलियो भए पनि ग्रामीण पहुँच, CSR को स्थायित्व र ग्राहक समस्यामा प्रत्यक्ष जवाफदेहिताको क्षेत्रमा प्रतिस्पर्धी बैंकहरूलाई पछ्याउनु आवश्यक देखिन्छ ।
नेपाल राष्ट्र बैंकले तोकेको कर्जा जोखिम अनुपात, पूँजी पर्याप्तता, AML नियमहरूजस्ता विषयमा नबिल बैंकले औपचारिक रूपमा नीति पालना गरेको देखिए पनि, ऋण वितरणको प्राथमिकता, साना उद्यमका लागि सहज पहुँच, र जोखिम मूल्याङ्कन प्रणालीमा अझ पारदर्शिता आवश्यक छ ।
संचालक समिति र व्यवस्थापन टिम
नबिल बैंकको संचालन समिति र व्यवस्थापन टिम नेपालको वित्तीय क्षेत्रमा अनुभवी व्यक्तित्वहरूले सम्हालिरहेका छन् । सेवा नवप्रवर्तन र समग्र कार्यदक्षता अभिवृद्धिमा काम गरिरहेको छ । संचालक समितिमा विभिन्न क्षेत्रका विशेषज्ञहरू प्रतिनिधित्व गर्छन्, जसले बैंकको नीति निर्माण, निगरानी र दीर्घकालीन योजनाको निगरानी गर्छन् । बैंकको पारदर्शिता र संस्थागत सुशासनमा संचालक समितिको भूमिका उल्लेखनीय मानिन्छ ।
सञ्चालक समिति
अध्यक्ष : उपेन्द्र प्रसाद पौडेल
उपेन्द्र प्रसाद पौडेल २०७४ सालदेखि सञ्चालक समितिमा छन् र २०२० मा अध्यक्ष नियुक्त भएका हुन् । उनी नेपाल ग्रिन्डलेज बैंकबाट आफ्नो बैंकिङ करियर सुरु गरेका थिए र एनएमबी बैंकलाई वित्तीय संस्थाबाट वाणिज्य बैंकमा रूपान्तरण गर्न नेतृत्वदायी भूमिका खेलेका थिए।
सञ्चालकहरू:
प्रविण तिवारी
उनी २०२१ देखि सञ्चालक समितिमा छन् र डल्फिन एम.बी. प्रा.लि.का कार्यकारी निर्देशक पनि हुन् ।
अनन्त पौड्याल
अनन्त पौड्याल नबिल बैंकका सञ्चालक हुनुका साथै अष्ट्रेलियन एलुम्नाइ एसोसिएसन नेपालका अध्यक्ष पनि हुन् ।
व्यवस्थापन टिम
मनोज कुमार ज्ञवाली – कार्यवाहक प्रमुख कार्यकारी अधिकृत
मनोज ज्ञवालीले ज्ञानेन्द्र प्रसाद ढुंगानाको राजीनामापछि २०८१ सालको चैत्रमा कार्यकारी प्रमुखको जिम्मेवारी सम्हालेका छन् । उनी चार्टर्ड एकाउन्टेन्ट हुन् र बैंकिङ क्षेत्रमा दुई दशकभन्दा बढीको अनुभव राख्छन् ।
वरिष्ठ उप-प्रमुख कार्यकारी अधिकृत : सुजित शाक्य
सुजित शाक्यसँग बैंकिङ क्षेत्रमा २५ वर्षभन्दा बढीको अनुभव छ र उनी रणनीतिक योजना, व्यवसाय विकास र डिजिटल बैंकिङमा विशेषज्ञता राख्छन् ।
नबिल बैंक निजी क्षेत्रको अग्रणी बैंक हो भन्नेमा विवाद छैन । सेवा, प्रविधि र साखमा यसको स्थिति सुदृढ छ ।

तर, ग्रामीण वित्तीय पहुँच, सामाजिक उत्तरदायित्वको दिगोपन, लघुवित्तमा व्याजको न्यायोचितता, र पारदर्शी नियमनजस्ता पक्षहरूमा अझ सुधार आवश्यक देखिन्छ । साँचो अर्थमा समावेशी बैंक बन्नका लागि नबिलले अबका दिनमा ग्राहक सेवा, समग्र पहुँच र सामाजिक जवाफदेहितामा अझ गहिरो प्रतिबद्धता देखाउनुपर्ने छ ।